Regionale samenwerking is één van de speerpunten uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) om te komen tot passende zorg. Door regionale samenwerking kan het zorgaanbod immers beter afgestemd worden op de toekomstige zorgvraag. Praktisch biedt regionale samenwerking duidelijke voordelen ten aanzien van integraliteit, bijvoorbeeld doordat medewerkers in de regio meer en meer kunnen gaan werken met dezelfde soort apps of toepassingen, bijvoorbeeld bij slim toegangsbeheer van de woning. Maar regionale samenwerking leidt ook tot tal van nieuwe vraagstukken en uitdagingen, bijvoorbeeld over (domeinoverstijgende) financiering en verantwoordelijkheidsvraagstukken.

De tendens nu en in de toekomst is en blijft langer zelfstandig thuis wonen en zorg verlenen zo dichtbij mogelijk en in de vertrouwde leefomgeving. De noodzaak tot integraliteit van de zorgketen wordt daarom steeds belangrijker. Vanuit het perspectief van cliënten en patiënten is het cruciaal dat zij niet geconfronteerd worden met een lappendeken aan zorgpaden en niet compatibele oplossingen.

Maar hoe kom je nu tot regionale samenwerking en zorg je dat alle neuzen (blijvend) dezelfde kant op staan? In dit kennisdossier vind je links naar relevante publicaties, blogs en webinars. We beantwoorden hiermee de volgende vragen:

1. 1. Hoe kom je tot regionale samenwerking en welke afspraken moet je met elkaar maken?
   2. Hoe krijg (en houd) je iedereen betrokken ondanks eigen belangen en agenda?
   3. Hoe komen we van praten naar doen?
   4. Wat is de rol van de inkoper in regionale samenwerking?
   5. Hoe organiseer je samenwerking met de gemeente?
   6. Welke tips en/of goede voorbeelden zijn er op het gebied van regionale samenwerking beschikbaar
   7. Welke subsidiemogelijkheden zijn er voor het ondersteuning van regionale samenwerking?

1. Hoe kom je tot regionale samenwerking?
Regiobeelden en regioplannen zijn belangrijke hulpmiddelen om de regionale samenwerking tot stand te brengen. Op basis van allerlei data kun je zo namelijk de toekomstige zorgvraag en bijbehorende urgenties weergeven. Als de basis van de regioplannen op orde is, kun je de bijbehorende doelstellingen en concrete projecten steeds verder vormgeven. Op https://www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl/ vind je alle informatie over de verschillende (reeds opgestelde) regioplannen. De zorgkantoren in de regio’s zijn verantwoordelijk voor het aanjagen en uitvoeren van de regioplannen.

Tips:

• Op de website van de Juiste zorg op de juiste plek vind je heel veel mooie praktijkvoorbeelden. Je kunt ze filteren op praktijkvoorbeelden die over regionale samenwerking gaan.
• In januari 2022 is vanuit ActiZ, Zorgthuisnl, Zorgverzekeraars Nederland en VitaValley een webinar georganiseerd over regionale samenwerking en innovatie in de wijk. Naast een toelichting op het Stappenplan dat hiervoor is ontwikkeld, hoor je in een dynamische ronde tafel gesprek de ervaringen en tips van twee regio’s die al succesvol met elkaar aan de slag zijn. Het webinar is hier terug te kijken.
• Voor de opzet en organisatie van samenwerking in de regio Noord-Holland Noord rondom e-TRS kun je dit voorbeeld bekijken. Voor meer details is het zeker raadzaam het webinar hierover terug te kijken.

2. Hoe krijg (en houd) je iedereen betrokken ondanks eigen belangen en agenda?
Het opstellen en uitvoeren van een regionale visie en samenwerkingsagenda klinkt wellicht een stuk makkelijker dan het in werkelijkheid is. We weten dat dit programma’s zijn waar een lange adem voor nodig is en waar het soms twee stappen vooruit en weer één stap achteruit is. Uiteindelijk zijn de uitdagingen vaak niet nieuw en wordt hier al jaren over gesproken. De urgentie is bij betrokkenen bekend. Wanneer we nu nog langer blijven praten en geen actie ondernemen, kunnen organisaties op een gegeven moment niet meer voldoen aan hun zorgplicht of de visie op de zorg die ze graag willen verlenen.

Gezien de lange doorlooptijd is het goed om op een aantal vaste zaken te kunnen terugvallen, wanneer het proces blijft steken. Dan kun je weer teruggrijpen op ‘waarom je het ook alweer deed’ of wat de oorspronkelijke uitgangspunten waren. Zorg daarom dat je aan het begin van de samenwerking naast de visie ook duidelijke samenwerkingsafspraken en uitgangspunten stelt. Een projectstructuur of samenwerking governance. Stel deze zaken weer centraal op de momenten dat dat nodig is om het proces weer op gang te brengen. Misschien vraagt dat om een aanpassing op de visie of uitgangspunten door voortschrijdend inzicht of geeft het juist net weer even dat haakje om de beweging er weer in te krijgen.

Accepteer dat het soms weer even een stapje terugdoen is, of dat dit zo voelt, maar dat dit nodig is om weer vooruit te kunnen.

3. Hoe komen we van praten naar doen?
Het opstellen van de regiovisie en bijbehorende projecten is één ding, maar het daadwerkelijk opstarten en implementeren van de projecten is iets anders. Dat vraagt om commitment, en dus ook tijd en middelen, van de samenwerkende partijen.

De kunst is om niet naar elkaar te blijven kijken wie de eerste stap doet, maar ook afspraken te maken over de projecten en de uitvoering. Wie A zegt (visie opstellen), zegt ook B (investeren in de uitvoering). Het gaat dan om praktische zaken als de inzet van een projectleider, sturen op doelen, voortgang monitoren, ingrijpen indien nodig. Eigenlijk een heldere projectstructuur, waarbij de rollen, verantwoordelijkheden, financiën en risico’s duidelijk zijn besproken en belegd.

Beschikbaarheid van mensen en financiën zijn hierin vaak belangrijke randvoorwaarden. Kijk daarom goed naar de (wettelijke) verantwoordelijkheden van de financiers; zorgkantoren, zorgverzekeraars en gemeenten, in jouw regio. Om duidelijke afspraken te maken voor betrokkenheid en het uiteindelijk toewerken naar structurele bekostiging. Vanuit het perspectief van de financier zijn vertrouwen, draagvlak en bestuurlijke ruimte hierbij helpend, zodat je voorbij komt aan “daar zijn wij niet van” en in oplossingen kunt denken wanneer de kosten en de baten bijvoorbeeld niet bij dezelfde organisatie neerslaan.

Kijk ook bij de subsidie en ondersteuningsmogelijkheden genoemd bij vraag 5.

Tips:

• Wat kan helpen is om met het laaghangende fruit te beginnen, zodat er op de korte termijn successen geboekt kunnen worden. Laat het sneeuwbaleffect vervolgens zijn werk doen. Zo heeft de samenwerking van zorgondernemers op het terrein van verzorging, verpleging en thuiszorg in de regio Rotterdam (ConForte) geleid tot het InnovatieLab.
• Kijk ook eens naar andere regio’s en hun goedlopende projecten. Kun je hier op aanhaken of van leren. Kennisdeling is daarbij van belang. Mooi voorbeeld hiervan is Anders werken in de zorg. Gestart in 2018 in West-Brabant, maar inmiddels ook in veel andere regio’s opgestart. Of de Technologie & Zorg Academie die begonnen is in Twente, maar ondertussen ook in Groningen en Drenthe wordt gebruikt.
• Samenwerking kan natuurlijk ook bovenregionaal plaatsvinden, bijvoorbeeld door verbonden te zijn op thema of urgentie. Werken in zorg en welzijn leuk maken én houden is zo’n thema waar RegioPlus zich voor hard maakt. Lees in dit interview terug over de meerwaarde van regionale leernetwerken.

4. Hoe organiseer je samenwerking met de gemeente?
Maart 2022 stond in het teken van samenwerking met de gemeente. De gemeente in haar rol als inkoper, maar ook in haar rol als strategische samenwerkingspartner. Om bewoners langer zelfstandig thuis te laten wonen gaat het immers om meer dan een goede WMO-dienstverlening alleen. Om zelfstandig thuiswonenden te helpen, hebben het sociaal en medische domein elkaar keihard nodig. Wij gingen in deze themamaand met jullie op zoek naar ervaringen, tips en goede voorbeelden van samenwerking met de gemeente. Je kunt dat hier teruglezen.

5. Welke subsidiemogelijkheden zijn er voor het ondersteunen van regionale samenwerking?
Er is een breed ondersteuningsaanbod voor regionale samenwerkingsverbanden om de regionale aanpak verder te ontwikkelen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een toegankelijk overzicht gemaakt van dit aanbod. Je vind deze zogenaamde ‘Menukaart ondersteuning regionale samenwerking’ via de link. De menukaart wordt regelmatig bijgewerkt

De ondersteuning voor regionale samenwerkingsverbanden bestaat niet alleen uit subsidies, maar ook bijvoorbeeld uit het beschikbaar stellen van kennis, expertise en contactpersonen. Het overzicht geeft informatie over de verschillende vormen van ondersteuning en links naar uitgebreidere informatie en websites waar je de ondersteuning kunt aanvragen.