Deel 3 – Als VitaValley geloven wij in de kracht van een Community of Practice
INSPIRATIE || Sterker nog: we zijn ervan overtuigd dat het werkt. Kijk alleen al maar naar de Impactanalyse SET-up. Maar waarom werkt een community nou eigenlijk? Er zijn verschillende theorieën die de werking van een Community of Practice ondersteunen en verder uitdiepen.
Saai? Misschien wel.
Handig om te weten? Zeker!
In dit artikel verkennen we enkele theorieën die het fundament vormen voor een goed functionerende community.
Komt ‘ie…
De Social Learning Theory, ontwikkeld door Bandura in 1978, is een kader om menselijk gedrag te begrijpen. Volgens deze theorie verwerken mensen actief informatie en overwegen ze de gevolgen van hun acties. Het observeren, leren, imiteren en modelleren van anderen spelen een cruciale rol in dit leerproces. Zowel omgevingsfactoren, zoals invloeden uit de media, peer-invloed, cultuur en onderwijs, als cognitieve factoren, zoals het observeren en imiteren van acties, beïnvloeden gedrag over en weer. In de afbeelding is ook duidelijk te zien hoe zowel omgevings- als persoonlijke factoren met elkaar en met het gedrag van een persoon in verband staan.
Klassieke en operante conditionering
De theorie heeft wortels in zowel klassieke als operante conditionering. Bij klassieke conditionering leer je door herhaaldelijk een prikkel met een positieve associatie te koppelen aan een neutrale prikkel. Bijvoorbeeld, als een deelnemer in een leernetwerk positieve feedback ontvangt wanneer hij zijn ervaringen deelt tijdens groepsbijeenkomsten, ontwikkelt hij uiteindelijk een positieve associatie met de groepsbijeenkomst zelf. Operante conditionering is het leren van de gevolgen van gedrag, bijvoorbeeld door beloning van positief gedrag en het straffen van negatief gedrag. Als bijvoorbeeld een actieve deelnemer wordt gevraagd om ambassadeur van je leernetwerk en hiervoor beloond wordt, stijgt zijn motivatie om deel te nemen aan toekomstige discussies. Bandura voegt nog twee extra principes toe aan de theorie: bemiddelde processen, waarbij een persoon gedrag eerst overdenkt en evalueert in plaats van deze klakkeloos te imiteren, en leren door observatie van de omgeving.
“Het opbouwen van een netwerk van mensen die met hetzelfde bezig zijn.
Hierdoor kun je van elkaar leren en ondertussen een relatie opbouwen.”
een SET-up deelnemer
Toepassing van de Social Learning Theory in een Community of Practice
De Social Learning Theory is van toepassing in een Community of Practice omdat deelnemers leren door sociale interactie, door te lezen over de ervaringen van anderen of door deelname aan activiteiten. In een van de programma’s van VitaValley, SET-up, is de theorie duidelijk te herkennen. Een voorbeeld van een omgevingsfactor binnen SET-up is de peer-support. Een voorbeeld van een cognitieve factor is het bekijken van praktijkvoorbeelden. Het SET-up leernetwerk biedt allerlei startpakketten aan om deelnemers die aan de slag willen gaan met een bepaalde innovatie op weg te helpen. In deze startpakketten zijn de belangrijkste kennisdocumenten en ervaringen – variërend van artikelen en interviews tot webinars – gebundeld in één handzaam bestand. Dit zijn omgevingsfactoren waar de mening en ervaringen van anderen in ontdekt kan worden. Bij het imiteren van acties van anderen, bijvoorbeeld opgedaan in een webinar, is er sprake van invloed van persoonlijke factoren.
Een tip die we vanuit de Social Learning Theory meegeven voor het runnen van een Community of Practice is om ‘observatie’ te stimuleren: moedig leden aan om niet alleen actief deel te nemen, maar ook om te kijken hoe anderen het aanpakken. Zo leer je van elkaar.
Toepassing van de Situated Learning Theory in een Community of Practice
De tweede theorie die aan basis ligt van een community is de Situated Learning Theory, ofwel de gelegenheidstheorie, zoals voorgesteld door Lave en Wenger in 1994. Volgens deze theorie is leren onlosmakelijk verbonden met de sociale en fysieke context waarin het plaatsvindt. Met andere woorden, leren gebeurt het beste wanneer mensen deelnemen aan een gemeenschap, interactie hebben met anderen en zich identificeren met de anderen in de groep. De gelegenheidstheorie benadrukt het belang van deelname aan een Community of Practice, waar veel sociale interactie plaatsvindt. In het figuur wordt de donkergroene cirkel weergegeven als de community, waarin het leerproces plaatsvindt. Om deze theorie in praktijk toe te passen adviseren we je om zogenaamde mentorrelaties binnen de community te stimuleren. Verbindt koplopers of gevorderden met net startende deelnemers. Zo kunnen ervaren leden nieuwkomers begeleiden en hen helpen bij het toepassen van kennis in de praktijk.
“Door te vragen, door je successen én falen te delen.
Dan leren we echt, daar wordt iedereen wijzer van.”
een SET-up deelnemer
Toepassing van de Legitimate Peripheral Participation in een Community of Practice
Ook de rol van de experts in de gemeenschap is belangrijk omdat beginners veel van ze leren door actieve betrokkenheid. Dit proces staat bekend als Legitimate Peripheral Participation en beschrijft leren als een sociaal fenomeen dat wordt bereikt door deelname aan een Community of Practice. Hierbij begint een nieuwkomer voorzichtig met observeren aan de buitenrand van de community, wat perifere deelname wordt genoemd. Na verloop van tijd zal deze persoon steeds actiever deelnemen en meer interactie hebben. Met toenemende ervaring en kennis beweegt de persoon zich naar de kern van het netwerk om uiteindelijk zelf expert te worden, wat centrale deelname wordt genoemd. 
Dit wordt weergegeven in het figuur. Ons advies is dan ook om beginners goed de ruimte te geven: Creëer een omgeving waarin nieuwkomers op een laagdrempelige manier kunnen deelnemen. Ze moeten het gevoel hebben dat hun beperkte kennis en vaardigheden voldoende zijn om deel te nemen in de community. Hiernaast is het ook belangrijk om de bijdrage van de experts in het netwerk te waarderen en erkennen dat ze een belangrijke rol spelen in het netwerk.
Wanneer we aan de SET-up deelnemers vragen wat een Community of Practice tot een succes maakt bevestigen deze antwoorden de kracht van sociale interactie zoals beschreven in de Social Learning Theory. ‘Het opbouwen van een netwerk van mensen die met hetzelfde bezig zijn. Hierdoor kun je van elkaar leren en ondertussen een relatie opbouwen.’, ‘Elkaar helpen, meedenken en open praten over de moeilijkheden en successen …en #durftedelen! Door te vragen, door je successen én falen te delen. Dan leren we echt, daar wordt iedereen wijzer van.’
Impliciete kennis overdragen
Dankzij het vaak grote aantal deelnemers in een community beschikt het netwerk vaak over veel impliciete kennis. Dit is kennis gebaseerd op ervaring, intuïtie, praktijk en persoonlijke inzichten. Deze kennis is enorm leerzaam voor anderen, maar is moeilijk over te brengen. Een model dat beschrijft hoe je deze kennis het beste kan delen met anderen is het SECI-model van Nonaka. Het model is cyclisch, dynamisch en stelt dat kennis zich blijft ontwikkelen, uitwisselen en omzetten met de vier methodes. Iedere letter staat voor een methode om impliciete kennis effectief te delen.
- Socialisatie: Je deelt impliciete kennis door sociale interactie of ervaringen, maar deze blijft impliciet. Bijvoorbeeld de emotie uit je verhaal die je meegeeft aan een ander. Een voorbeeld hiervan is de meet-up Virtuele Thuiszorg waar successen en struikelblokken werden besproken door de deelnemers. Een levendige discussie resulteerde in uitwisseling van ervaringen en bijbehorende gevoelens. Probeer dus informele interactiemogelijkheden te stimuleren, hierdoor ontstaat er meer sociale interactie waar impliciete kennis gedeeld kan worden.
- Externalisatie: Je maakt impliciete kennis expliciet door het onder woorden te brengen. Bijvoorbeeld, in het nieuwsarchief op het netwerk zijn verschillende artikelen te vinden waar tips worden gedeeld door experts. Hierin staat de impliciete kennis duidelijk en praktisch beschreven. Stimuleer dus discussies op het communityplatform, bijvoorbeeld op de tijdlijn waar deelnemers hun kennis expliciet kunnen maken.
- Combinatie: Je combineert bestaande expliciete kennis met andere expliciete kennis, waardoor er nieuwe kennis ontstaat. Dit is bijvoorbeeld te herkennen in de bibliotheek van het SET-up leernetwerk waar alle relevante kennis is gebundeld in negen thema’s. Door alle losse kennis samen te voegen onder één thema ontstaat er een duidelijk overzicht. We adviseren je om een gestructureerde kennisbank te ontwikkelen waar verschillende vormen van expliciete kennis samenkomen en die toegankelijk is voor alle leden.
- Internalisatie: Je probeert expliciete kennis uit of combineert deze, waardoor impliciete kennis bij jezelf ontstaat, meestal door reflectie. Door na een workshop nog een terugkom -moment te organiseren kun je internalisatie stimuleren. Deelnemers gaan daardoor sneller actief aan de slag met de opgedane kennis uit de workshop. Probeer dus de deelnemers van je community aan te moedigen om de opgedane kennis ook toe te passen.
Basis voor het opbouwen van bloeiende communities
In deze verkenning hebben we gekeken naar de theorieën achter een Community of Practice. De Social Learning Theory benadrukt het leren van elkaar, de Situated Learning Theory belicht het belang van de context, Legitimate Peripheral Participation draait om interactie tussen nieuweling en expert en tot slot biedt het SECI-model methoden om impliciete kennis aan elkaar over te dragen. Deze theorieën vormen de basis voor het opbouwen van bloeiende communities.
We helpen je graag op weg
Benieuwd naar wat een Community of Practice voor jouw programma of organisatie kan betekenen? Neem gerust contact op met Pasquelle van Ruiten. We verkennen graag samen hoe we jou kunnen ondersteunen bij het bevorderen van de samenwerking en innovatie.
Literatuur:
- Wenger, E. (1998). Communities of practice: Learning as a social system. Systems thinker, 9(5), 2-3.
- Bandura, A. (1978). Social Learning Theory. Contemporary Sociology, 7(1), 84. https://doi.org/10.2307/2065952
- McSweeney, F. K., & Murphy, E. S. (2014). The Wiley Blackwell Handbook of Operant and Classical Conditioning. In Wiley eBooks. https://doi.org/10.1002/9781118468135
- Lave, J., & Wenger, É. (1994). Situated learning: legitimate peripheral participation. Man, 29(2), 487. https://doi.org/10.2307/2804509
- O’Brien, B., & Battista, A. (2019). Situated Learning Theory in Health Professions Education Research: A Scoping review. Advances in Health
- Sciences Education, 25(2), 483–509. https://doi.org/10.1007/s10459-019-09900-w
- Howells, J. (1996). Tacit knowledge. Technology Analysis & Strategic Management, 8(2), 91–106. https://doi.org/10.1080/09537329608524237
- Bohnenn, E., & De Greef, M. (2019). Impliciete kennis en expliciete kennis. Volwassenenleren.nl. Geraadpleegd op 18 december 2023, van https://volwassenenleren.nl/impliciete-kennis-en-expliciete-kennis/