BLOG || Mooi dat je dit artikel ondanks het woord ‘ethiek’ in de titel toch hebt aangeklikt. Ik geef toe, het is een onderwerp dat ik soms ook intimiderend, ingewikkeld en soms regelrecht saai vind. Maar het is ook een onderwerp waar we binnen innovatie niet omheen kunnen. Nieuwe technologie en het gebruik ervan leidt immers tot ethische vragen. Vanuit SET-up denken we dat de zogeheten ‘begeleidingsethiek’ een hele praktische en down to earth aanpak is om ervoor te zorgen dat ethiek een plek in jullie beleid krijgt.
Gastblog geschreven door Pasquelle van Ruiten, programmamanager bij SET-up.
Hoe handig, nuttig én noodzakelijk innovaties in de zorg ook zijn, het gebruik van technologie roept ook ethische vragen op. Gericht op de cliënt of patiënt, maar ook op de zorgverleners, naasten en processen in de organisatie. Dat betekent dat ethiek ook een plek in het beleid verdient. Maar hoe pak je dit aan? Door een dialoog te voeren met alle betrokken actoren over de mogelijke impact van de introductie van een digitale innovatie, zodat je deze innovaties op een ethische wijze die de kwaliteit van zorg ten goede komt kan inbedden. Klinkt dat lastig? Niet met de aanpak begeleiding ethiek
Begeleidingsethiek is gericht op de ethische begeleiding van technologie in de samenleving. Het is een methode die speciaal is ontworpen om op een constructieve manier met de vragen rondom techniek en ethiek om te gaan. De methode richt zich niet op de of-vraag: Mag dit wel?, maar op de #hoedan? Hoe begeleiden we gebruik van technologie in de zorg? Kortom: het is een aanpakkers-methodiek voor iedereen die niet zijn koppie voor ethiek in het zand wil steken.
“Als je aandacht besteedt aan ethiek is het van belang om dat te doen op een manier die laagdrempelig en inclusief is en waarin alle overwegingen die vanuit de groep worden ingebracht ergens een plek kunnen krijgen”, zegt André Krom, senior docent en onderzoeker bij de afdeling Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) in dit interview. “Begeleidingsethiek enthousiasmeert mensen. Het geeft ze handvatten om het leven ook weer een stukje minder ingewikkeld te maken, door grip te krijgen op wat er moreel gezien toe doet en hoe je dat zou kunnen bereiken.”
Workshop begeleidingsethiek
Waarom werkt die begeleidingsethiek aanpak zo goed? Met name omdat je een helder stramien volgt en je er direct en constructief mee aan de slag kunt gaan. Dat hoef je niet alleen te doen. Vanuit SET-up organiseren we in samenwerking met ECP jaarlijks workshops begeleidingsethiek. Dit jaar zijn er nog drie plekken vrij. Klinkt dat interessant? Stuur dan een mailtje naar pvanruiten@vitavalley.nl.
In 2022 werden er mede door VitaValley bij verschillende zorginstellingen sessies begeleidingsethiek uitgevoerd, waaronder bij het Trimbos (VIA algoritme), het Jeroen Bosch Ziekenhuis (post operatieve ligduur), het LUMC (monitoring op afstand via The Box), Siza (nachtzorgtechnologie) en het UMCU (U-prevent). Meer dan een jaar na dato blijkt dat de invloed van een sessie met de aanpak begeleidingsethiek nog steeds merkbaar is. Er zijn daadwerkelijk veranderingen en/of verbeteringen geweest op basis van de sessies, melden de deelnemers.
De kern is dat de sessie begeleidingsethiek bijdraagt aan het succesvol implementeren van innovaties. Er wordt veel gepraat over innovatie, maar we investeren heel weinig in implementatie. Deze sessie is wel zo’n investering. Je investeert in een gesprek met de verschillende mensen die betrokken zijn bij de implementatie: patiënten, zorgverleners, ontwerpers en beleid en dat draagt gewoon bij aan een beter product, vat één van de deelnemers de sessie samen.
“Wat goed is aan de aanpak begeleidingsethiek is dat alle betrokkenen erbij worden gehaald. Dat blijven we ook in het project doen. Door mensen die ermee moeten werken veel beter te vragen wat ze nodig hebben. Er is onder andere gesproken met begeleiders en regiecentrale medewerkers. Zo hebben de projectleiders nu bijvoorbeeld een veel duidelijker beeld gekregen hoe nachtzorg (uitluisteren) nu gaat. Het is enorm gespecialiseerd en moeilijk werk, met ook veel issues op het gebied van privacy”, deelde Brigitte Boon, Hoofd Wetenschappelijk Onderzoek bij SiZa.
“Ook de ‘huisethica’ van het ziekenhuis was aanwezig en erg enthousiast over de aanpak”, vertelde Marjolein Elderhorst, directeur CAIRE-lab LUMC. “De afdeling ethiek van het ziekenhuis heeft nadrukkelijk geïnvesteerd in de aanpak. Eén van de ethici heeft de training begeleidingsethiek gevolgd en er zijn, mede onder zijn moderatorschap, twee nieuwe sessies binnen het LUMC georganiseerd.”