Maatschappelijke businesscase levert meer op dan een kosten-batenplaatje

SROI-methode voor de wicked problems

Voor het opstellen van de maatschappelijke businesscase is gebruik gemaakt van de SROI-methode. Pim Ketelaar, programmadirecteur bij stichting VitaValley en vanaf het begin betrokken bij het opstellen van de maatschappelijke businesscase, legt uit wat dit is. “Heel in het kort, de methode Social Return on Investment (SROI) is een methode om een maatschappelijke kosten-batenanalyse te maken, niet alleen in geld maar ook in maatschappelijke impact. De methode zelf is een jaar of 20 oud, behoorlijk gestructureerd en omgeven met duidelijke spelregels. Wij gebruiken de SROI vanuit VitaValley al zeker een jaar of 10 om dit soort wicked problems, de wat meer taaie problemen te ontrafelen.”

Ketelaar: “Wat je doet is dat je alle belanghebbenden betrekt, en dat alle belangen in kaart worden gebracht. Als dat leidt tot een geloofwaardige analyse waar iedereen zich in kan vinden, dan heb je een goede basis om te kijken naar bijvoorbeeld bekostigingsstructuren. Als hemodialyse heel veel maatschappelijke meerwaarde heeft, wat kunnen we dan doen om dit voor elkaar te krijgen en de passende financiële prikkels in te richten met elkaar? De SROI gaat dus verder dan alleen de rekensom maken.”

Resultaten

Wat zijn de resultaten van de SROI? Simons: “Je ziet dat het heel veel waarde voor de patiënt oplevert, dat is een hele belangrijke uitkomst.” Daarnaast blijkt uit de SROI dat de kosten voor een groot deel bij het ziekenhuis liggen. Aan de kant van de zorgverzekeraar zit er ook een besparing in. Kim van Peperstraten, beleidsadviseur zorgverkoop bij het Bravis: ”Zij hoeven bijvoorbeeld de taxikosten naar het ziekenhuis niet meer te vergoeden. Dat is een flink bedrag.” Simons: “En daarnaast ook minder opnames uiteindelijk. Het feit dat je hemodialyse thuis doet, en dus vaker gaat dialyseren, leidt ertoe dat – kort door de bocht – je waardes stabieler zijn, en je gezonder bent waardoor de kans op onverwachte ziekenhuisopnames kleiner is.”

Alles bij elkaar is het resultaat van de SROI-verkenning voor hemodialyse thuis licht positief met een ratio van 1,1 (bekijk de samenvatting SROI).

Maatschappelijke meerwaarde

Een belangrijke uitkomst van het traject is dat verschillende belangen en perspectieven worden samengebracht. Simons: “De SROI zorgt ervoor dat je net een ander gesprek met elkaar krijgt, wat doen we en wat kost het ons. Het werken met de SROI zorgt voor een gestructureerd proces.”

Ketelaar: “Daarnaast hebben we heel veel cijfers uitgezocht. Hoeveel patiënten zitten er op hemodialyse? Hoeveel zouden er naar huis willen, hoeveel zouden er naar huis kunnen? Je gaat er met een brede blik in, en dat ga je trechteren met zijn allen. Je wil de inbreng, de activiteiten van alle stakeholders in kaart brengen, dus dat is zowel in tijd als in directe euro’s. De informatie haal je uit allerlei bronnen. Daar maak je dan een standaard van en die vertaal je door.”

Afspraken met zorgverzekeraars

Heeft de SROI ook gevolgen voor de afspraken van Bravis met de zorgverzekeraar voor het aanbieden van hemodialyse thuis? Van Peperstraten: “Ik denk dat het sowieso een begin is. Nu maken we vaak een businesscase, en deze wordt voor hemodialyse nooit positief voor alleen het ziekenhuis. Als je het financieel bekijkt, kost het voor het ziekenhuis alleen maar extra geld. Maar door ook naar de neveneffecten te kijken, bijvoorbeeld de effecten op de taxikosten aan de zorgverzekeringskant en eventuele opnames die je voorkomt, kun je wel laten zien dat de kosten en de baten dus niet op dezelfde plek vallen. En dan kun je de discussie aan over de hoogte van het tarief dat je nu hebt afgesproken voor de hemodialyse, en de vraag of je hemodialyse thuis aan kunt bieden of niet. Vooral ook of je de vergoeding voor de extra kosten maatschappelijk gezien te verantwoorden vindt.”

Patiënt en mantelzorger nog meer in beeld

Gaf de SROI ook onverwachte inzichten? Ketelaar: “Hemodialyse thuis heeft toch nog meer waarde voor de patiënt dan we in eerste instantie hadden uitgedokterd. Zeker als de patiënt de dialyse zelfstandig kan doen, dan heeft hij de volledige regie en autonomie nog meer terug. Het dialyseren kost hem wel wat meer tijd, maar dat weegt niet op tegen een centrumdialyse.” De Boer: “Waar ik van tevoren geen rekening mee had gehouden is de rol van de mantelzorger. Als een patiënt niet zelfstandig kan dialyseren, dan wordt vaak een groot beroep gedaan op de mantelzorger. Dus voor hem of haar heeft dit ook een grote rol en impact.”

Bij het opstellen van de SROI voor hemodialyse thuis zijn de volgende partijen betrokken: de Nierstichting, de Taskforce thuisdialyse, ervaringsdeskundige, Beter Thuis-adviseur, adviseur zorgverkoop, nefrologen, dialyseverpleegkundige van Bravis en thuiszorgorganisatie Tante Louise. Zorgverzekeraars CZ en VGZ hebben separaat hun input gegeven. De begeleiding was in handen van VitaValley en de NVZ.

Toekomst

Gaat het Bravis de SROI-methode ook gebruiken voor andere initiatieven? Van Peperstraten: “Jazeker, ik denk zeker dat dit interessant is bij de projecten waarbij heel erg naar de effecten binnen de DBC wordt gekeken. Dit model laat mooi zien dat die baten dan misschien op een andere plek vallen.”

Van Peperstraten: “In dit traject zijn alle stakeholders direct betrokken. Ik denk dat je in de waan van de dag de patiënt misschien wat minder betrekt, of in ieder geval niet tijdens het gesprek met andere stakeholders. Je voert het gesprek vaak wel, maar dan op een andere manier. Nu heb je iedereen tegelijk aan tafel zitten. Ik vind dat echt wel een meerwaarde hebben.”