2diabeat || De kans dat het begrip ‘lokale preventie infrastructuur’ eind 2024 hoog in de top-10-gebruikte-begrippen-lijst komt mag misschien klein zijn, in mijn omgeving is deze woordcombinatie inmiddels gemeengoed. Maar een onbetwiste omschrijving van lokale preventie infrastructuur heb ik nog niet gevonden, vandaar ook het vele overleg hierover denk ik dan maar.
Toen ik het begrip voor het eerst hoorde, visualiseerde ik een soort staalconstructie, goed in beton verankerd, krachtige zuilen en symmetrische overspanningen, bouten goed aangedraaid. Die staat toekomstbestendig muurvast over de wijk. Onder die bescherming worden de bewoners als vanzelf steeds gezonder, en gelukkiger. Onzin natuurlijk, wie haalt het nog in z’n hoofd om iets óver de wijk heen te zetten?
Top-down preventie is toch allang achterhaald(?)!
Ik mag het hopen, maar ik vrees van niet. Veel partijen kennen wel het systeem maar onvoldoende de leefwereld. Ze praten óver mensen, maar niet mét. Bij 2diabeat maken we in toenemende mate kennis met lokale aanjagers. Dat zijn burgers of professionals die de leefwereld kennen, omdat het hun leefwereld is en ze hebben in de wijk ook een stevig netwerk. Ze willen iets betekenen voor hun medeburgers. Feitelijk zijn ze al met gezondheidsbevordering aan de slag. Het is een misverstand om te denken dat we de lokale preventie infrastructuur nog helemaal moeten construeren.
Gezondheidsbevordering leeft al in de wijk
Per 1 januari 2024 heeft 2diabeat contact met 103 lokale gezondheidsleiders in allerlei soorten wijken. Dat aantal neemt in rap tempo toe. Samen met de burgers in de wijk en onder meer de professionals in het zorg- en sociaal domein en de supermarkten komen er steeds meer gezonde activiteiten. Lokale aanjagers brengen de burgers en professionals met elkaar in contact. Van het één komt het ander. Je begint bijvoorbeeld met samen wandelen, die groep heeft het over gezonde voeding en gaat samen koken en de aanwezige arts spreekt over het afbouwen van slaapmedicatie. Als het vuurtje eenmaal brandt kan het snel gaan.
Lokale aanjagers activeren het sociale kapitaal in de wijk
Lokale aanjagers zijn als water. Vergeleken met het systeem zijn ze vliegensvlug en zoeken altijd het laagste punt. En je komt ze in allerlei vormen tegen – vast, vloeibaar, nevel. Ze zorgen voor ‘bonding and bridging’ en gebruiken dus als geen ander het sociale kapitaal in de wijk. Als we ze per wijk 1 of 2 dagen per week kunnen inzetten en hun daarvoor ook een financiële vergoeding geven komt er heel snel een vermenigvuldiging van gezonde activiteiten op gang. Na drie jaar ervaring met het programma 2diabeat weet ik het zeker, we hoeven niet met een lampje te zoeken…
Er zijn in elke wijk per direct voldoende lokale aanjagers beschikbaar
Gemeenten en GGD-organisatie moeten bij het ontwerpen en financieren van lokale preventie- infrastructuren niet denken in breed uitgesponnen, bijna harde, meetkundige criteria, maar het vermogen ontwikkelen om hun reeds aanwezige lokale gezondheidsleiders te onthullen. Een beetje vertrouwen in je eigen mensen kan geen kwaad. En de kosten vallen reuze mee. Een staalconstructie is véél duurder dan water. En ‘investeren in water’ past ook nog eens veel beter bij Nederland!
Maarten Ploeg
Programmadirecteur van het landelijk programma 2diabeat